اقتصاد دانش بنیان

اقتصاد دانش‌بنيان و گام نهادن در اين راه به مسئولان امر نشان داده است چنانچه بخواهند در اين مسير پرفراز و نشيب موفق عمل کنند، بايد دست از تمرکزگرايي بردارند. مسلم است ‌که علم نبايد منحصر به چند شهر خاص باشد و همه استان‌ها اين حق و همچنين ظرفيت را دارند که نقشي در اين ميان بازي کنند. يکي از مهم‌ترين کارهايي که پارک‌هاي علم و فناوري هر استان مي‌توانند با حمايت از شرکت‌هاي حاضر در اين پارک انجام دهند، اين است که نيازهاي استان در داخل استان تامين شود. البته اين قدم اول و در عين حال مهم‌ترين قدم است. در قدم‌هاي بعدي، حرکت به سوي حل کردن مشکلات عمده کشوري و صادرات برون‌مرزي مي‌تواند در دستور کار اين شرکت‌ها قرار بگيرد. اما کشور ما در اين راه هنوز نوپاست و يقينا پارک‌ها با مشکلات ريز و درشتي دست به گريبان هستند. با دکتر مجيد متقي‌طلب، رئيس پارک علم و فناوري استان گيلان، درباره مشکلات اين استان در حوزه دانش‌بنيان و آنچه در اين پارک مي‌گذرد، گفت‌و‌گويي کوتاه انجام داده‌ايم که از نظرتان مي‌گذرد.

 در حال حاضر چند شرکت در پارک مستقر هستند و در چه زمينه‌هايي فعاليت مي‌کنند؟

تعداد شرکت‌ها مدام تغيير مي‌کند ولي در حال حاضر بيش از 200 شرکت در اين پارک استقرار يافته‌اند. اين شرکت‌ها در همه حوزه‌هاي مطرح جهان امروز هم فعاليت مي‌کنند که شامل کشاورزي، صنايع غذايي، بيوتکنولوژي، نانوتکنولوژي، ماشين‌سازي، مواد نو و انرژي و... مي‌شود. حدود يک‌سوم شرکت‌هاي اين مجموعه هم در حوزه فناوري اطلاعات و الکترونيک مشغول به کار هستند.

 چند درصد از اين شرکت‌ها به مرحله تجاري‌سازي محصولاتشان رسيده‌اند؟

اساسا شرکت‌ها چند مرحله را طي مي‌کنند که شامل دوره پيش‌رشد، رشد و تجاري‌سازي مي‌شود. مي‌توانم بگويم حدود 50 درصد از اين شرکت‌ها محصولات خود را به بازار ارائه داده‌اند و حتي اين توان را دارند که در نمايشگاه‌هاي خارج از کشور شرکت کنند.

 يکي از نکاتي که مسئولان بر آن تاکيد دارند، حل شدن مشکلات استان به وسيله شرکت‌هاي دانش‌بنيان مستقر در استان است. شما چقدر به اين هدف نزديک شده‌ايد؟

قدم‌هايي در اين زمينه برداشته‌ايم. مثلا، همان‌طور که اطلاع داريد، معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري از استاندارها خواسته طرح‌هاي اولويت‌دار استان را مطرح کنند. براي ما کشاورزي يکي از اولويت‌هاست به همين دليل، يکي از طرح‌هايمان را که در نمايشگاه هفته پژوهش و فناوري سال گذشته حضور داشت و 4 ميليارد تسهيلات دريافت کرده است، به عنوان طرحي در اين حوزه مطرح کرديم که براي مراحل تکميلي نياز به حمايت دارد. البته بايد در نظر داشت که ما مسئول کشاورزي نيستيم و اين حوزه خودش متولي دارد. بخشي که اين شرکت‌ها به آن ورود مي‌کنند، کار در مورد مسائلي چون پسماند کشاورزي است که براي ايجاد ارزش افزوده، جلوگيري از ضرر و زيان کشاورزان و حفاظت از محيط زيست لازم است. يا مثلا در حوزه ماشين‌آلات کشاورزي يا در بخش توليد پروبيوتيک. همان‌طور که مستحضريد، استان گيلان دومين استان کشور از حيث مرغداري و پرورش طيور است بنابراين براي جايگزيني آنتي‌بيوتيک، شکل‌هاي خاصي از پروبيوتيک توليد شده و به مرحله صنعتي رسيده است. بحث فناوري اطلاعات و دولت الکترونيک نيز که يک مسئله همگاني است. در اين خصوص هم ما کارگروه ويژه داريم و مطالعات استاني انجام مي‌دهيم.

 شرکت‌هاي مجموعه پارک علم و فناوري گيلان چه خلأها و مشکلاتي دارند؟

مشکل بزرگي که ما داريم، مشکل مشترک تمام پارک‌هاست و آن اقتصاد دولتي است. همان‌طور که مسئولين تراز اول کشور هم بارها اشاره کرده‌اند، اقتصاد ما مبتني بر نفت است و مديران ارشد دائما تاکيد دارند که راه نجات کشور، توسعه درون‌زاست که از محل علم و فناوري حاصل خواهد شد. اما وقتي به مديران مياني مي‌رسيم، آن باور مديران ارشد وجود ندارد که بخواهند متعاقب آن باور هم کاري را انجام دهند. بسياري از اين افراد به دانشمندان و محققان فرصت نمي‌دهند تا از توانمندي‌هاي خود استفاده کنند و معمولا راحت‌ترين راه را که واردات محصول است، برمي‌گزينند. اين در حالي است که گاه توليدات داخلي به راحتي مي‌توانند جايگزين محصولات خارج از کشور شوند. اما اين مديران از پذيرفتن ريسک سر بازمي‌زنند که بايد اين مشکل را حل کرد. هر چند، گاه پيش آمده که ما حاضر شده‌ايم ريسک خريد محصول را هم بپذيريم. علاوه بر اين مسائل، رعايت همه جوانب قوانين مربوط به دانش‌بنيان هم مطرح است.

 مشکل از قوانين است؟

ببينيد، قانون يک چيز است و اجراي آن يک چيز ديگر. معمولا هم مجريان سليقه‌اي عمل مي‌کنند، نه مطابق مرّ قانون و گاه نياز به آناليز زيادي هست. مضاف بر تمام اين‌ها، تامين مالي اين شرکت‌ها نيز مشکل‌ساز است. متاسفانه روال کار بانک‌ها و شرايط تسهيلاتي که ارائه مي‌دهند با روال کار شرکت‌هاي دانش‌بنيان همخواني ندارد. به همين دليل قرار بر اين شد که تسهيلاتي مناسب شرايط اين شرکت‌ها ارائه شود اما عملا اين اتفاق نيفتاد. مجريان مي‌گويند محدوديت‌هاي قانوني دارند که به اعتقاد من، اگر چنين مشکلي هست، لازم است قانون اصلاح شود.

 اين تسهيلات چه مشکلاتي دارد؟

اغلب مواقع ضمانت‌ها و وثيقه‌هايي طلب مي‌کنند که تامين آن براي شرکت‌ها دشوار است و در نهايت از گرفتن تسهيلات منصرف مي‌شوند. اين مساله را بارها با دوستان در صندوق‌ها مطرح کرده‌ايم چون اگر اين افراد پول و وثيقه داشتند که سمت ما نمي‌آمدند. البته فکر مي‌کنم بايد به اين دست تسهيلات به عنوان يک مسکن نگاه کرد و کم‌کم شرکت‌ها به بخش‌هاي خصوصي ريسک‌پذير وصل شوند و جلو بروند. واقعيت اين است که خيلي هم نمي‌شود با اين سيستم دولتي پيش رفت و کارها به مشکل خواهند خورد.

 با وجود تمام تلاش‌ها شاهديم که هنوز مشکلات زيادي وجود دارد. فکر مي‌کنيد علت پابرجا ماندن اين معضلات چيست؟

اگر قرار است تنها يک جمله از من در اين مصاحبه کار شود، خواهش مي‌کنم همين را چاپ کنيد؛ اين‌که در کشور به جاي آن‌که نيروها خنثي شوند، هم‌افزايي صورت بگيرد. 

منبع: مجله دانش بنیان